Jet lag, kısa süre içerisinde farklı saat dilimlerinin yer aldığı ülkelerde bulunan kişilerin karşılaştıkları bir problem olarak bilinmektedir. İnsan vücudunun sirkadiyen ritmi, bulunduğu saat dilimine göre ayarlanmakta olup bu saat diliminde değişiklikler yapıldığında jet lag yaşandığı görülmektedir. Kendiliğinden birkaç gün içerisinde geçtiği bilinen jet lag için genellikle tedavi yöntemleri uygulanmamaktadır.
Jet Lag Nedir?
İnsan vücudunda, vücudun ne zaman uyuyacağı ve ne zaman uyanacağı ile ilgili bir ritim bulunmaktadır. Bu ritme, sirkadiyen ritim ismi verilmektedir. Sirkadiyen ritim; uyku ve uyanıklık saatlerinin, protein üretim zamanının, hormon düzeylerinin kontrolünü sağlamaktadır. İnsan vücudunda pek çok alanda öneme sahip olan bu ritim, yaşanılan yerin yerel saat dilimine göre ayarlanmaktadır. Bu sebeple de kısa süre içerisinde yerel saat diliminin farklı olduğu bir bölgeye yapılan yolculuklar, sirkadiyen ritmin bozulmasına sebep olmaktadır. Bu bozulma sonucunda ortaya çıkan durumlara, jet lag ismi verilmektedir. Yerel saat farklarının artması,yaşanılan jet lag olayının da artmasına sebep olmaktadır.
Jet lag, kendiliğinden geçtiği bilinen bir rahatsızlıktır bu sebeple de genellikle tedavi uygulanmamaktadır. Fakat jet lag yaşanmasının önlenmesi ya da yaşanma belirtilerinin azaltılması adına yapılabilecek bazı uygulamalar bulunmaktadır.
Jet Lag Belirtileri ve Nedenleri Nelerdir?
Jet lag belirtilerinin kişiden kişiye değişebildiği gözlemlenmektedir. Fakat genellikle jet lag yaşayan kişilerde; uykusuzluk ya da uykuya dalamama, gündüzleri kendini yorgun hissetme, dikkat toplamada zorluk çekme, bazı sindirim sistemi bozuklukları ve duygusal durumların kısa süre içerisinde değişime uğraması görülebilmektedir.
Jet lag nedenleri ise en çok sirkadiyen ritmin bozulması ve uçakta yaşanan basınç değişikliği gösterilmektedir. Sirkediyen ritmin düzenlenmesinde en büyük etken güneş ışığı olarak bilinmektedir. Güneş ışığı, sirkadiyen ritmin ilerlemesi adına melatonin hormonunun salgılanmasında görev almaktadır. Aynı zamanda kalp basıncı ve atmosfer etkisinin de jet lag nedenleri arasında gösterildiği görülmektedir. Uçak yolculuğu sırasında yaşanan basınç değişimleri, jet lag belirtilerinin artmasına sebep olabilmektedir.
Jet Lag Nasıl Önlenebilir?
Jet lag belirtilerinin azaltılması ya da daha hafif yaşanabilmesi için uygulanabilecek bazı yöntemler bulunmaktadır. Bu yöntemler şu şekilde sıralanabilir;
- Uçuş takvimine göre, uçuşun gerçekleşmesinden birkaç gün önce vücudun saat dilimine göre ayarlanması sağlanabilmektedir. Bunun için doğu tarafına seyehat edenlerin daha erken, batıya seyahat edenlerin ise daha geç yatmaları önerilmektedir.
- Dehidrasyon durumu jet lag belirtilerini daha da kötüleştirdiğinden, nemsiz kalmamak adına yeterli miktarda su içilmesi jet lag belirtilerinin azalmasını sağlayabilmektedir.
- Batıya doğru seyahat eden kişilerin gidecekleri konumda yerel saat daha ileride olduğu için ikindi ya da akşam saatlerinde dışarı çıkmaları önerilmektedir. Aynı şekilde doğuya seyahat eden kişiler için ise sabah erken saatlerde dışarıya çıkmaları önerilmektedir. Bu uygulamalar, jet lag önleme yöntemleri arasında genel bir kural olarak bilinmektedirler.