MIT’de (Massachusetts Institute of Technology) biyomedikal mühendisi olan Nil Güral, Vücut ortamı dışında maksimum 2-3 gün yaşayabilen karaciğer hücrelerini, 4-6 hafta arasında yaşatmayı başardı. Sıtma ile olan savaşta önemli bir gelişme olan konu ile ilgili makalenin 14 Mart’da çıkacak olan Cell Host&Microbe’da yayınlanması bekleniyor.
MIT’de biyomedikal mühendisi Nil Güral’ın geliştirdiği kültürde karaciğer hücreleri 4-6 hafta arasında yaşatabildiği açıklandı. Bu başarılı Buluş ile sıtma hastalığının giderilmesinde etkili olacağı düşünülüyor.
Anofel sivrisineği’nin bir sıtma hastasının kanını emmesi ve aynı sivrisineğin başka bir insanı sokarken, sıtma hastasında yer alan paraziti kan dolaşımı ile bırakması ile bulaşan parazit; karaciğere kadar giderek hücrelere bulaşarak büyürken herhangi bir hastalık belirtisi vermiyor.
Büyüme sürecinin tamamlaması ile karaciğerden kana karışmaya başlıyor. Sıtma’nın belirtileri olan ateş, baş ağrısı, kas ağrısı gibi belirtiler görülmeye başlıyor.
Nil Güral, tez çalışmasını sıtmanın yaygın tipi olan Plasmodium vivax üzerinde çalışıyor. Plasmodium vivax’ın diğer sıtma türünden farklı özeliği olarak karaciğer evresinde iken bazı parazitlerin büyümesi bazılarının ise uykuya yatmayı seçmesi.
Uykuya yatan parazitlere ‘Hipnozoit’ deniyor. Uykudaki parazitler, hasta kanındaki tüm parazitler öldürülse de, bir süre sonra uyanıp yeniden hastalığı tetikleyebiliyor.
Sıtmanın tamamen ortadan kaldırılması için karaciğerde uyuyan parazitlerin de yok edilmesi gerekiyor. Ancak sıtmanın karaciğer evresinin üzerinde çalışmak ve ilaç geliştirilmesi için insan karaciğerine ihtiyaç var. İnsan üzerinde bu deneyin yapılmasının kolay olmadığı aşikâr.
4 yıldır ABD ve Tayland’da çalışmasını sürdüren Nil Güral, vücut ortamı dışında 2-3 gün yaşamını sürdürebilen karaciğer hücrelerini, geliştirdiği kültürde 4-6 hafta yaşatmayı başardı. Kültüre sıtma paraziti yerleştirildiğinde, karaciğer hücresini buluyor, aynen insan vücudundaki gibi davranıp bütün gelişme evrelerinden geçiyor.
Nil Güral açıklamasında: “Şimdi onların gelişimlerini çalışabilir, yok edecek değişik ilaçlar test edilebilir. Bunları yapmaya başladık bile. Eğer sıtmayı tamamen ortadan kaldırmak istiyorsak o zaman bu uykudaki parazitleri öldürmenin bir yolunu bulmamız gerekiyor” derken sözlerine şu şekilde devam ediyor. “Uyuyan parazitlerin nasıl uyanıp, aktifleşerek hasta ettiği hâlâ büyük bir soru işareti. Paraziti karaciğerdeyken öldürecek bir ilaç kullanılırsa hastalık çok erken bir dönemde, belirti vermeden iyileşebilir. Ayrıca uyuyan parazitlerden kurtulmanın tek yolu, onları karaciğerde öldürmek. Günümüzde karaciğerdeki parazitleri öldürebilen, 1946’da geliştirilmiş tek bir ilaç kullanılıyor. Çok uzun zamandır hastalığın karaciğer evresine karşı yeni ilaç geliştirilemedi. Bunun en önemli sebeplerinden biri karaciğer evresini çalışmanın zorluğu” dedi.
Güral’ın bu başarısına ait makalesi Cell Host&Microbe’un 14 Mart’ta çıkacak sayısında yayınlanacak.